Circus, a safe space for danger

Veiligheid is één van de prioritaire thema’s waar Circuscentrum expliciet op inzet in de beleidsperiode 2021 – 2025. Dat is zeker geen willekeurig gekozen thema: veiligheid is cruciaal in een sector waar risico centraal staat. De circussector is de afgelopen jaren sterk gegroeid en daarmee is ook de nood aan een overkoepelend beleid urgenter geworden.

Als centraal platform en kenniscentrum engageert Circuscentrum zich om hier kennis rond te ontwikkelen en te delen enerzijds via opleidingen en uitwisseling en anderzijds via onderzoek en reflectie. Samen met organisaties uit de sector die voldoende slagkracht en ervaring hebben, wil Circuscentrum ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot de noodzakelijke info en op maat van zijn organisatie kan werken aan een veilige omgeving.

Wat zijn de uitdagingen op het vlak van veiligheid? Hoe gaan de verschillende actoren in de sector hier vandaag mee om? Wat is er nodig om te kunnen anticiperen op gevaar? Waar zijn nog hiaten? Waar is er nood aan overkoepelende afspraken, onderzoek en samenwerking met externe experten? Hoe kunnen we de krachten bundelen binnen de sector en wat kunnen we van elkaar leren? Dit zijn de vragen die vandaag voorliggen en waar we willen aan werken.

We kiezen bewust voor een holistische benadering waarbij zowel technische als fysieke veiligheid, maar ook psychosociale veiligheid hand in hand gaan. Deze dimensies zijn inherent met mekaar verbonden en het traject moet (op termijn) ook leiden naar een meer integrale benadering van veiligheid en welzijn; een ‘integraal welzijnsbeleid’. 

Veiligheid is een gedeelde verantwoordelijkheid die iedereen aangaat: een ketting is immers niet sterker dan de zwakste schakel. Daarom is het belangrijk om te werken aan een inclusieve en veilige haven voor alle betrokkenen: personeel, partners én beoefenaars. We generen aandacht voor veiligheid door acties te ontwikkelen op maat van verschillende stakeholders: de veiligheidswerkers en -verantwoordelijken, de circusbegeleiders, de kinderen en (jong)volwassenen die circus leren en beoefenen.

We vinden het belangrijk dat de professionalisering van de sector hand in hand kan en mag blijven gaan met uitdaging (experimenteren), creativiteit en zelfontplooiing. Veiligheid staat centraal, maar ‘berekende’ risico’s maken deel uit van het circusgebeuren. 

Doelstelling van het traject

We willen een zo veilig mogelijke omgeving creëren voor alle circusbeoefenaars - professioneel of amateur - om te trainen, te maken en te spelen, ongeacht technisch niveau, gender identiteit, seksuele oriëntatie, politiek of religieuze overtuiging, fysieke mogelijkheid, gezondheid, culturele, sociale of etnische achtergrond of anders. 

Hoe gaan we te werk en wie zijn onze partners?

We streven naar een integraal veiligheidsbeleid waarbij technische, fysieke en psychosociale veiligheid evenwaardig zijn. Omwille van de expertise die Ell Circo D'ell Fuego (ECDF) in huis heeft, slaan we de handen in elkaar met deze Antwerpse circusorganisatie. Maar we bundelen ook de krachten met andere organisaties en experten. Er is een werkgroep opgericht die mee vorm geeft aan het traject: de noden worden in kaart gebracht en vertaald in acties. Naast de werkgroep, worden – waar relevant – ook collegagroepen samengebracht met het oog op het uitwisselen van kennis.

In een eerste fase werken we samen met de structureel ondersteunde circusateliers én met tal van experten van binnen en buiten de sector. 

In een tweede fase worden andere actoren in de sector betrokken: zowel voor de artiesten, de werkplaatsen als de festivals is kennis op het vlak van veiligheid belangrijk

Concrete invulling van het traject

De centrale werkgroep geeft op basis van input van de collegagroepen een concrete invulling aan het traject. In 2020 werden middelen aangevraagd bij VIVO om concrete acties te kunnen opzetten.

TIJDLIJN - ACTIES 

2020 

• Voorbereidende gesprekken tussen ECDF, Circusplaneet en Circuscentrum
• Indienen aanvraag naar middelen bij VIVO (28.050 euro) 
• Toekenning middelen VIVO (28.050 euro) 
• Opstart werkgroep van acht ateliers (ECDF, Circusplaneet, Locorotondo, Circus Zonder Handen, Cirkus in Beweging, Salto, Woesh en Circolito).

2021 

• Samenwerking opgestart met extern preventiebureau Plan A 
• Plan A doet een rondgang bij de acht ateliers, resultaat: analyse en aanbevelingen 
• Circus Marcel doet een rondgang bij de ateliers om technisch advies te geven
• Via een samenwerking met erkende keuringsinstantie ACA, worden alle acht de ateliers gekeurd. 

2022 

• Keuring ACA wordt afgerond
• Februari: overleg werkgroep en opstart ontwikkeling vormingsmodules 
• Juni: organisatie eerste module technische veiligheid*: Circusrigging en materiaalkennis i.s.m. Circus Marcel 
• Augustus: juridisch overleg met Twiiid 
• Oktober: organisatie tweede module fysieke veiligheid*: EHBCO en blessure preventie i.s.m. Het Vlaamse kruis en experten uit het circusveld
• November: nieuwe aanvraag VIVO middelen (10.000 euro) om gelijkaardig traject voor artistiek veld uit te rollen 
• December: organisatie module psychosociale veiligheid* i.s.m. experten Free Up & Play, Pimento, SENSOA, Tumult, IDEWE en onderzoekers grensoverschrijdend gedrag Rosa Matthis en Astrid Soetewey 
• December: evaluatie VIVO traject i.s.m. Plan A + verfijnen plannen 2023. 

Wat staat er in 2023 op de planning?

Ook de noden binnen de artistieke sector op het vlak van veiligheid zijn groot. Wat startte in 2020 vanuit een gesignaleerde nood vanuit ECDF en Circusplaneet, laten we in 2023 verder uitgroeien tot een sector breed traject. 

ECDF blijft als hybride organisatie de belangrijkste partner voor Circuscentrum bij het verbreden van dit traject naar de gehele sector. Net zoals in de eerste fase, vertrekken we opnieuw met de oprichting van een werkgroep om de noden en behoeften zo goed mogelijk in kaart te kunnen brengen. De werkgroep zal een diverse samenstelling krijgen met vertegenwoordigers van o.a. artiesten, gezelschappen, werk- & creatieplaatsen, festivals, … 

De concrete acties voor 2023 – ’24 worden op basis van de behoeftepeiling verder scherp gesteld.

Acties 2023 

• Voorjaar: OPEN CALL werkgroep + samenstelling 
• MAD 2023: Overleg 
• Werkgroep educatief (voortzetting) 
• Werkgroep artistiek (eerste overleg) 
• Ontmoeting collega-groepen (docenten, deelnemers modules 2022 en anderen) 
• Technische veiligheid: RIGGERS 
• Fysieke veiligheid: EHBCO’s 
• Psychsociale veiligheid: API/VP’s 

2023-2024 

• Acties worden opgezet die inspelen op de noden van artistieke organisaties op basis van een behoeftepeiling en met het educatieve traject als voorbeeld en startpunt. (zie boven) 
   

2024 

Tijdens MAD-festival 2024 organiseren we de internationale conferentie: ‘Circus - a safe space for danger’ i.s.m. met FEDEC en andere relevante netwerken en partners. Met deze conferentie beogen we zowel nationale als internationale circusprofessionals te bereiken. Het programma wordt opgebouwd rond de drie hierboven vermelde vormen van veiligheid met een focus op zowel de educatieve als de artistieke sector. Het geeft de kans aan circusprofessionals om zich te laten inspireren door good practices en kennis uit te wisselen. We ontsluiten de resultaten en vertalen die in een collectief manifest of charter.