Over circus in Vlaanderen
De Vlaamse circuskunsten zijn al meer dan tien jaar aan een felle opmars bezig. Grote namen als Circus Ronaldo, Alexander Vantournhout, Collectif Malunés en D’irque & Fien zijn in Frankrijk minstens even succesvol als in eigen land. Op deze website willen we een overzicht geven van dit dynamische veld. Je vindt er niet enkel de grote namen terug, we nodigen je ook uit om minder bekende artiesten en gezelschappen te ontdekken die vaak ware pareltjes afleveren.
Circus in Vlaanderen vormt een dynamische biotoop waarin mensen en organisaties van allerlei pluimage vertoeven. Van experimentele gezelschappen die doelbewust de grenzen van circus aftasten tot klassieke familiecircussen die wekelijks van stad naar dorp trekken, en alles daartussenin. Van evenementen met een lokaal bereik tot internationaal toonaangevende festivals. Van docenten die met specifieke doelgroepen werken tot gelauwerde artiesten die tot de crème de la crème van de podiumkunsten behoren. Van organisaties die door pioniers zijn opgericht tot het Vlaamse cultuurbeleid dat de krijtlijnen uitstippelt. De liefde voor circus is wat hen bindt en ervoor zorgt dat het circusveld blijvend op de kaart staat.
De circuswerkplaatsen
Circus kent in Vlaanderen al jaren een opmars die internationaal niet onopgemerkt is gebleven. Mede dankzij de volgehouden investering in kwalitatieve structuren, krijgt het brede palet aan talent de kans om te groeien en zich te tonen. Sinds 2021 is het Vlaamse circuslandschap een belangrijke structuur rijker: de circuswerkplaats. Vier zijn er erkend: Circuswerkplaats Dommelhof (Neerpelt), CIRKLABO (Leuven), Miramiro (Gent) en PERPLX (Marke/Kortrijk). Het zijn plekken waar circusartiesten en -gezelschappen zich artistiek kunnen ontwikkelen, verdiepen en heroriënteren, zonder verplicht toe te werken naar een speelklare voorstelling. Samen met Circuscentrum nemen deze werkplaatsen vandaag internationaal een voortrekkersrol op. Ze vormen de ideale partner voor duurzame samenwerkingsverbanden.
De circusateliers
Vlaanderen telt daarnaast ook een 20-tal circusscholen, waaronder Cirkus in Beweging in Leuven, dat met meer dan 1.000 unieke cursisten tot de grootste van Europa hoort. Naast de kleinere circusateliers – die vooral lokaal actief zijn – krijgen ook acht grote ateliers structurele ondersteuning. Zij zijn uitgerust om het voortouw op te nemen bij een aantal ontwikkelingen die belangrijk zijn voor de verdere professionalisering van de sector (veiligheid, inclusie,…). Circus Zonder Handen (Brussel), Ell Circo d’ell Fuego (Antwerpen), Circusplaneet (Gent), Circolito (Mechelen), Locorotondo (Turnhout), Salto (Tienen) en Woesh (Brugge) hebben honderden leerlingen die zich in hun vrije tijd uitleven en bekwamen in verschillende circusdisciplines. Ze vormen een belangrijke humuslaag om het professionele veld te versterken. Elk jaar stroomt er vanuit de circusateliers vers talent door dat aan een hogere artistieke opleiding begint of meteen een eigen gezelschap opricht.
Circus(-festivals) en Vlaamse cultuurhuizen
Dankzij het Circusdecreet is Vlaanderen de perfecte uitvalsbasis om een gezelschap op te richten en voorstellingen te creëren. Dankzij het vrij uitgebreide netwerk van cultuurcentra en kunsthuizen met een hart voor circus, leren meer en meer mensen het circusaanbod kennen. Circus duikt met een zekere regelmaat op in de culturele seizoensprogramma’s. En wie alle circusfestivals wil aandoen is het jaar rond zoet. Ondanks de ongelukkige bijklank die het woord circus hardnekkig blijft hebben, is het vandaag een volwaardige kunstvorm die in zijn steeds veranderende vorm de verbeelding blijft uitdagen en prikkelen.
Geschiedenis & beleid
Het hedendaagse circus vindt vanaf de jaren 1990 zijn ingang in Vlaanderen en in de jaren 2000 worden de eerste stappen richting een geïntegreerd circusbeleid gezet. De beleidsmatige erkenning van circus ‘als kunst’ (in 2002) is hierbij een grote symbolische stap, en met de invoering van het Circusdecreet in 2008 worden ook decretale middelen voorzien als investering in de circuskunsten. Achteraf bekeken, zorgde dit voor een cruciale zuurstofinjectie bij de ontwikkeling van de circussector. Voor de eerste maal was er een beleidsvisie, een bescheiden eigen budgetlijn en een duidelijk Vlaams subsidiekader voor circuskunsten. Opvallend keuzes hierbij waren enerzijds de oprichting van Circuscentrum als overkoepelende organisatie en anderzijds het feit dat alle circusvormen evenwaardig behandeld werden: klassiek of hedendaags, in tent of in de blackbox, elk circus en circusgezelschap kon aanspraak maken op subsidies.
In de periode die volgde, kende het Vlaamse circus zowel kwantitatief als kwalitatief een ware hausse. Het aantal gezelschappen steeg zienderogen, de voorstellingen vielen in de smaak, met internationale tournees als gevolg. In eigen land breekt circus definitief door in de cultuurwereld in 2016, wanneer drie verschillende circusgezelschappen de belangrijkste prijzen wegkapen op gerenommeerde theaterfestivals. Circus werd plots incontournable.
Het Vlaamse circus groeide en bloeide in die mate dat het Circusdecreet van 2008 niet langer voldeed aan de realiteit. In samenspraak met de sector werd in 2019 het wetgevend kader geëvalueerd en grondig bijgestuurd. Het nieuwe decreet is een grote stap vooruit en geeft opnieuw een sterke impuls aan het Vlaamse circusveld. Ook financieel: het beschikbare budget stijgt maar liefst van 2,7 naar 5,7 miljoen euro per jaar. Het nieuwe subsidiekader voorziet niet enkel projectmatige ondersteuning voor creatie en spreiding, festivals, internationale reiskosten en ontwikkeling, maar maakt ook tot de structurele ondersteuning van circuswerkplaatsen, circusgezelschappen en circusateliers mogelijk. Met het nieuwe Circusdecreet zet de Vlaamse regering in op de verdere professionalisering van de sector. De kerntaken van Circuscentrum worden aangepast aan de veranderende realiteit en de focus verschuift van pionieren naar consolideren, onderzoeken, promoten en ondersteunen.
Focus Frankrijk
Naast de extra middelen die voor de periode 2021 – 2025 zijn toegekend voor de uitvoering van het decreet, werd ook een budget voorzien voor internationale promotie. Er werd beslist om deze middelen in te zetten om de komende jaren de banden verder aan te halen met Frankrijk, maar het is de bedoeling dat de instrumenten die worden ontwikkeld – zoals deze website - ook breder kunnen ingezet worden.
Het werken met een meerjarige focus op een specifieke deelsector en op een bepaald land is een nieuw instrument binnen het internationale cultuurbeleid. Zowel voor het Departement als voor Circuscentrum is de Focus Frankrijk een piloot om te bekijken hoe er duurzame relaties kunnen worden uitgebouwd die voor de circussector een verschil maken.
Verschillende Vlaamse compagnieën hebben in het verleden al een plek verworven op podia in Frankrijk en kennen ondertussen de weg. Een aantal artiesten spelen zelfs meer in Frankrijk dan bij ons. Anderen vinden minder makkelijk of nog geen aansluiting bij het Franse circuit.
Als buurland en prioritair land binnen het internationaal cultuurbeleid is Frankrijk een logische bestemming. Frankrijk is een belangrijke markt qua speelkansen voor Vlaamse circusgezelschappen. Aangezien reizen voorlopig nog niet evident is, zien we nabijheid ook als een voordeel.
De Focus Frankrijk is geen een opstartend verhaal, maar naar een zoektocht naar mogelijkheden om wat reeds is uitgebouwd verder te benutten, te verstevigen en te consolideren. We bouwen verder op de expertise van de bruggenbouwers en compagnieën die Frankrijk al omarmd heeft. Deze website is een bron zijn van inspiratie en informatie die ten volle benut kan worden om de banden met Frankrijk verder aan te halen.